Këshillim Bujqësor – “Si të jemi të suksesshëm në grantet Ipard”

Pjesë e instrumentit për asistencën para-anëtarësimit (IPA),është edhe instrumenti për asistencën për zhvillimin rural (IPARD), që fokusohet në zonat rurale dhe sektorët agroushqimor të vendeve në proces të anëtarësimit në BE, stad ky në të cilën Shqipëria është pjesë aktive.

Përmes këtij fondi, BE-ja u ofron përfituesve ndihmë financiare dhe teknike me qëllim:

- Për ta bërë sektorin bujqësor dhe zonat rurale më të qëndrueshme;

- Për të përafruar me politikën e përbashkët bujqësore të BE-së.

Analiza e vështirësive që agrobizneset në Shqipëri kanë hasur në përfitimin e granteve të IPARD-like dhe IPARD-2, kërkon një përmirësim të përqasjes së sipërmarrjes, në plotësimin e kritereve të përcaktuara nga BE-ja. Nëpërmjet këtij buletini po analizojmë disa nga çështjet kryesore, të cilat janë specifikuar edhe nga autoritetet financuese dhe mbikqyrëse të këtyre fondeve, duke ofruar disa këshillime për tu marrë parasysh nga vetë sipërmarrësit.

Aplikime të pakompletuara dhe mungesa në dokumentacionin e kërkesës për pagesë

Përpara aplikimit, sipërmarrja në agrobiznes duhet të konsultohet me programin IPARD, për udhëzimet dhe shpenzimet e lejuara, ku janë të specifikuara llojet e investimeve që mund të mbështeten sipas masave të ndryshme dhe kriteret që duhet të plotësohen për t'u kualifikuar. Udhëzuesi i IPARD-it përfshin gjithashtu shumën maksimale që mund të jepet dhe sa financim duhet të vijë nga burime private. Ndër kriteret kryesore që subjektet duhet të jenë të vëmendshëm mund të përmendim:

- Titujt e pronësive, të cilat duhet të jenë me bazë hipotekore ose qiradhënie mbi 10 vjet e rregjistruar në Zyrat Kadastrale;

- Rregjistrim i subjektit aplikues në QKB ku të jetë e përcaktuar aktiviteti për të cilën aplikohet;

- Numrin e krerëve në fermë (shoqëruar me sistemin RUDA), apo sipërfaqja minimale e tokës bujqësore sipas përcaktimeve të aktiviteteve;

- Detyrime të shlyera ndaj organeve tatimore, lokale dhe ndaj sistemit bankar:

- Sistemi i ofertimit, kriteret e procesit dhe përmbajtja e elementëve të kërkuara në udhëzim;

- Leje dhe licenca të ofruesve të teknologjive, shërbimeve dhe aftësitë profesionale të tyre, etj.

- Përfshirja e shpenzimeve të lejuara në planin e investimit;

- Hartimi i planit të biznesit (narrativ dhe financiar) me shpjegimet përkatëse të detajuara sipas kapitujve të tij. Plani i Biznesit duhet të jetë i mirë-strukturuar dhe bindës nga ana financiare.

Projektet ndërtimore, preventivat përkatëse dhe dokumentacioni për pagesë

Në projektet ndërtimore dhe marrëdhëniet me projektuesit, inxhinierët zbatues janë elementë kyç në eliminimin e skualifikimit të aplikimit. Në lidhje me këtë pikë, subjektet duhet të jenë të kujdesshëm për të plotësuar këto dokumenta:

- Përzgjedhja e studios arkitekturore, e cila do përgatisë dosjen e plotë për sigurimin e lejes ndërtimore dhe në veçanti: projektin arkitektonik, projektin konstruktiv, projektin elektrik, hidro, kundra zjarrit dhe preventivin e detajuar të zërave të punimeve.

- Sigurimi i lejes së zhvillimit dhe asaj të ndërtimit në kohë. Minimalisht në fazën e aplikimit në IPARD duhet të kenë siguruar lejen zhvillimore. Kujdes, bazuar në ligjshmëri, subjektet duhet të kenë minimalisht një sipërfaqe toke prej 1 ha.

- Preventivi i punimeve duhet të bazohet: a). Kodet e zërave të punimeve bazuar në manualin ndërtimor; b). Zërat e punimeve që nuk përfshihen në manualin shtetëror të ndërtimit duhet të shoqërohen me analizë të çmimeve.

- Studim i ndikimit në mjedis së bashku me aprovimin nga Agjencia Kombëtare e Mjedisit;

- Leje për investim ndërtimor nga Instituti i Monumenteve të Kulturës;

- Respektimin e procesit të tenderimit të ndërtimit bazuar në preventin ndërtimor. Firmat e ndërtimit duhet të jenë të përzgjedhur që të kenë: a). Historik në fushën ndërtimore; b). NIPT përkatës në QKB; C). Licencë ndërtimi.

- Plotësim sistematik të zërave ndërtimor në volume dhe sasi gjatë zbatimit të punime, shoqëruar me situacionet përkatëse. Likuidimi i situacioneve të ndërtimit duhet të kryhet në bazë të faturave tatimore nëpërmjet transfertave bankare.

Vështirësi për përfituesit për të kuptuar dhe përmbushur standardet minimale kombëtare dhe standardet e BE-së

Sipas udhëzimit të IPARD-it, kujdes duhet të tregohet në përgatitjen e dokumenteve të nevojshme teknike (standardet, kodet dhe praktikat e mira bujqësore dhe prodhuese) në përputhje me rregulloret kombëtare/BE. Ndër dokumentat e rëndësishme në lidhje me standartet përfshihen:

- Leje mjedisore (tipi përkatës);

- Leje ushtrimi bizinesi (QKL përkatëse);

- HACCP;

- Dokumenta përkatës që lidhen me farërat dhe fidanët të rregjistruar në katalogun kombëtar.

Vështirësi për përfituesit për të financuar kostot e investimit apriori

Në programin IPARD III, do të lejohet përdorimi i paradhënieve dhe pagesave në të paktën dy këste: a). një përqindje e përcaktuar kur investimi fillon nëpërmjet sigurimit të investimit nga shoqëritë e sigurimeve dhe b). një përqindje (60%) kur investimi përfundon pjesërisht sipas situacioneve, pagesave bankare dhe kontrollit në terren nga inspektorët e AZHBR-s.
Ndërkohë një nga problemet që është konstatuar në kontraktimet e përfituesve të granteve është mungesa e likuiditetit të mjaftueshëm për të implementuar paraprakisht kontratën e grantit. Kjo lidhet edhe me vonesat që sistemi bankar paraqet ndaj përfituesve të kontratave për të kryer investimin në kohën e përcaktuar. Prandaj, rekomandohet të ndiqen këto hapa paraprake:

- Përpara nënshkrimit të kontratës së grantit, subjektet duhet të kontaktojnë sistemin bankar, të negociojnë për vlerën e kredisë, planin e amortizimit dhe mbylljet e parakohshme në momentin që granti rimbursohet. Rekomandohet që për investimet në vlera mbi 200,000 euro, të drejtohen drejt bankave të nivelit të dytë të cilat janë pjesë e fondeve të garancisë nga donatorët apo Qeveria Shqiptare.

- Për planet e investimit në aktivitete bujqësore, përpunimi apo agroturistike në nivele financiare të ulta, pra nën 150,000 euro, të drejtohen në institucionet mikro-financiare që operojnë në mënyrë të shpejtë dhe janë fleksibël në lidhje me kushtet e kredidhënies.